درمان بیماریهای دهان-دندان با میخک- بیماری پریودنتیت یک بیماری التهابی چند عاملی است که منجر به از بین رفتن بافت‌های پشتیبان دندان می‌شود. وجود پلاک باكتريایی مهمترين عامل شروع و پيشرفت بیماری پريودنتيت است. این باکتری‌ها در سیستم ایمنی، نوعی پاسخ ایمنی ایجاد می‌کنند که منجر به تجزیه بافت‌های اطراف دندان (پریودنتال) و در نتیجه، تخریب بافت‌های نرم و استخوان می‌شود. هدف اولیه و اصلی در درمان پریودنتال، از بین بردن عوامل بیماری‌زای پریودنتال از طریق فراهم کردن روش‌های مناسب حفظ بهداشت دهان و دندان برای بیماران، و کنترل مکانیکی و حرفه‌ای پلاک دندانی است؛ با این وجود، این استراتژی مرسوم برای درمان همیشه هم موفق نیست. به همین دلیل، به منظور بهبود سلامت دهان، افزودن عوامل شیمیایی کمکی را هم پیشنهاد کرده‌اند. در روش درمانی دیگری، پاسخ‌های ایمنی بدن میزبان را تعدیل می‌کنند. از عوامل شیمی درمانی هم به دفعات استفاده کرده‌اند، اما بروز نارسایی و افزایش مقاومت بدن در برابر آنتی بیوتیک‌های معمولی باعث شد تا چندین گیاه دارویی که فعالیت ضدمیکروبی و اثرات تعدیل‌کننده در بدن میزبان داشتند را بررسی کنند.
در چای ماسالا که اخیرا باب میل خیلی از افراد قرار گرفته است مقادیر مناسبی میخک وجود دارد که به حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان کمک بسزایی می کند.
در طول قرن‌‌ها، بشر تمایل داشته است از محصولات طبیعی مانند اسانس‌های روغنی و سایر عصاره‌های گیاهان برای درمان بیماریهای دهان استفاده کند. به گفته سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در بسیاری از جوامع استفاده از طب سنتی برای مراقبت‌های بهداشتی اولیه، محبوب‌تر از درمان‌های بیمارستانی است. بسیاری از ادویه‌ها خواص دارویی دارند و از مدت‌ها پیش، در طب سنتی به‌کار می‌رفته‌اند. محصولات گیاهیِ طبیعی سرشار از ترکیباتی هستند که به کنترل بیماریهای مرتبط با پلاک مانند التهاب لثه و پریودنتیت کمک می‌کنند. یکی از مؤثرترین گیاهان دارویی ضدمیکروب «میخک» است. میخک (Syzygium aromaticum) نوعی ادویه گیاهی است که همواره از آن به عنوان یک داروی طبیعی برای درمان انواع بیماری های مزمن از جمله بیماریهای دندان استفاده کرده‌اند. هند غربی، ماداگاسکار، تانزانیا و جزیره زنگبار تولیدکنندگان اصلی میخک هستند. با این حال، کشورهای آسیایی مانند اندونزی، هند، مالزی و سریلانکا میخک را در مقادیر بیشتری تولید می‌کنند. بیشتر از 2 هزار سال است که میخک به عنوان ادویه و عطر در چین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخچه درمان بیماریهای دهان-دندان با میخک:
از زمان‌های بسیار قدیم، از میخک برای بهبود بیماری‌هایی مثل سوء هاضمه، گاستریت حاد یا مزمن (التهاب معده) و اسهال استفاده می‌کرده‌اند. مطالعات درون کشتگاهی (in vitro) نشان داده است که میخک خواص باکتریواستاتیک (مهارگر باکتری)، ضدباکتری، ضد‌ویروس، ضدقارچ، آنتی اکسیدان، ضدسرطان، بی‌حس‌کننده و ضددرد دارد. روغن میخک به دلیل مهار آنزیم‌های سیکلواکسیژناز-2 و لیپواکسیژناز، ویژگی ضدالتهابی خاصی دارد. با استفاده از مدل‌های حیوانی، اثرات بیهوشی اوژنول (مهم‌ترین ماده تشکیل‌دهنده میخک) و همچنین، اثرات ضددرد و ضدالتهاب آن اثبات شده است. مطالعات دارویی نیز خواص ضدتشنج و ضداسترس اوژنول را نشان داده‌اند. ثابت شده است که میخک در مقابل باکتری‌های مرتبط با پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال و همچنین، تعداد زیادی از باکتری‌های دیگر مؤثر است. اسانس روغنی میخک خواص ضدباکتری، ضدقارچ، حشره‌کش و آنتی اکسیدانی دارد؛ دلیل اصلی این خواص، مقدار زیاد مشتقات فنولیک موجود در این اسانس است.
اوژنول یک هیدروکسی‌فنیل‌پروپن است که به‌طور طبیعی در روغن اسانسی چندین گیاه متعلق به تیره‌های لامیاسه (نعناعیان)، لااوراسه (برگ بوئیان)، میرتاسه (موردیان) و میریستیکاسه وجود دارد. اوژنول یکی از مواد تشکیل‌دهنده اصلی روغن میخک است و از آن به عنوان طعم‌دهنده در مواد غذایی و مواد آرایشی، بسیار استفاده می‌کنند. بسیاری از مشاهدات علمی اخیر، ادعاهای طب سنتی مبنی بر «اثرات مفید اوژنول بر سلامت انسان» را تأیید می‌کنند؛ این اثرات عمدتاً به دلیل فعالیت‌های آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است.
در مطالعات، فعالیت ضدمیکروبی قوی اوژنول نیز ثابت شده است. این ماده در برابر قارچ‌ها و طیف وسیعی از باکتری‌های گرم منفی و گرم مثبت مؤثر است و نقش مهمی در مهار رشد باکتری‌ها دارد. این ترکیب می‌تواند ماهیت پروتئین را تغییر دهد و با فسفولیپیدهای موجود در غشای سلول واکنش دهد. همچنین، بر انتقال یون‌ها و ATP (آدنوزین‌تری‌فسفات) اثر می‌گذارد و پروفایل اسید چرب باکتری‌های مختلف را تغییر می‌دهد. مکانیسم ضدمیکروبی اوژنول هم کشف شده؛ این ترکیب نه تنها بر غشا بلکه بر پوشش سلولی سلول‌های قارچی و باکتریایی نیز اثر می‌گذارد. میکروب‌های بیماری‌زای حفره دهانی شامل استرپتوکوکس موتانس، استرپتوکوکوس سالیواریوس، هالوباکتریوم، ویلونلا و … هستند؛ این باکتری‌ها رشد می‌کنند، به بافت‌ها حمله می‌کنند و باعث ورم لثه می‌شوند؛ لثه‌های ملتهبی که به راحتی خونریزی می‌کنند! بهداشت ضعیف دهان و دندان عامل اصلی بیماری لثه است. سبک زندگی، تغذیه و افزایش سن بر پاسخ ایمنی اثر می‌گذارند و خطر بروز بیماری لثه را افزایش می‌دهند. میخک و مشتقات آن، این پتانسیل را دارند که به عنوان عوامل ضدپلاک و ضدالتهاب در درمان بیماری پریودنتال مورد استفاده قرار بگیرند. در مطالعه‌ای ثابت شد که عصاره متانولی خام میخک می‌تواند رشد باکتری‌های بی‌هوازی، گرم منفی و بیماری‌زای دهانی که عامل پریودنتال هستند را مهار کند، باکتری‌هایی مثل پورفیروموناس ژنژیوالیس (P. gingivalis ) و پرووتلا اینترمدیا (P. intermedia).
هشت ترکیب فعال از این عصاره جداسازی شدند که براساس شواهد اسپکتروسکوپی با عناوین ایزو بی‌فلورین، بی‌فلورین، کامپفرول، رامنوسیترین، میریستین، گالیک اسید، الاژیک اسید و اولئانولیک اسید شناخته شدند. فعالیت ضدباکتریایی این ترکیبات خالص در برابر استرپتوکوکوس موتانس، اکتینومایسس ویسکوزوس، پورفیروموناس ژنژیوالیس و پرووتلا اینترمدیا مشخص شد. فلاون‌های کامپفرول و میریستین می‌توانند از رشد عوامل بیماری‌زای پریودنتال مثل P. gingivalis و P. intermedia جلوگیری کنند.
در مطالعه‌ای که توسط Moon SE و همکارانش انجام شد، فعالیت ضدمیکروبی ترکیبات اصلی میخک، یعنی اوژنول و بتا-کاریوفیلن، به تنهایی یا همراه با آمپی‌سیلین و جنتامایسین آزمایش شد. نتایج نشان می‌دهد که می‌توان در برابر باکتری‌های بیماری‌زای کاریوژنیک (که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند) و پریودنتال، از روغن میخک و اوژنول به عنوان یک ضدباکتریایی طبیعی استفاده کرد. روغن میخک عفونت را کاهش داده، درد را تسکین می‌دهد و به تسکین دندان درد کمک می‌کند. از این روغن برای اولین بار در سال 1640 در فرانسه، به عنوان دارویی برای درمان دندان درد استفاده کردند. در دندان پزشکی، از روغن میخک به شکل رقیق‌نشده استفاده می‌کنند؛ یک تکه پنبه را به روغن آغشته کرده و آن را روی حفره دندان می‌گذارند. میخک برای تسکین درد لثه نیز مفید است. از مخلوط اوژنول و زینک اکساید برای پر کردن کوتاه مدت حفره های دندان استفاده می‌کنند. تحقیقی نشان داد که روغن دارچین در درمان پوسیدگی دندان از روغن میخک مؤثرتر است. یک مطالعه مقایسه‌ای بین روغن دارچین و روغن میخک بر میکروبیوتای دهانی (جمعیت میکروبی دهان) که مسبب پوسیدگی دندان هستند، انجام دادند. مشاهده شد که روغن دارچین نسبت به روغن میخک موثرتر است، طیف گسترده‌ای از فعالیت ضدباکتریایی دارد و تمام 10 گونه باکتریایی مورد آزمایش که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند را مهار می‌کند. در مقایسه با روغن میخک، روغن دارچین قدرت مهار بیشتری در برابر باکتری استرپتوکوکس موتانس (باکتری‌های اصلی عامل پلاک دندانی) دارد. مصرف روغن میخک در دوزهای کمتر از 1.5 گرم بر کیلوگرم بی‌خطر است، گرچه سازمان جهانی بهداشت (WHO) دوز قابل قبول میخک را برای انسان 2.5 (میلی‌گرم/ کیلوگرم/ روزانه) تعیین کرد.
