فواید به لیمو- به لیمو با نام علمی Lippia citriodora Kunth گیاهی دارویی متعلق به خانواده شاهپسند (Verbenaceae) است که از قدیم کاربردهای بسیاری داشته است. به همین دلیل، به‌منظور شناسایی تأثیر به لیمو بر قند خون، چربی خون، چاقی و بیماری‌های مربوط به آن و مصرف آن به عنوان یک مکمل طبیعی برای بهبود عملکرد عضلات ورزشکاران، این بررسی انجام شد.
1. فواید به لیمو و تنظیم سطح قند خون و چربی خون:
در سال 2020، به منظور تشخیص اثر به لیمو بر کاهش چربی خون و قند خون، مطالعه‌ای را روی رت‌ها انجام دادند. هدف از این مطالعه بررسی فعالیت ضددیابتی عصاره آبی به لیمو و توانایی آن در بهبود پروفایل لیپید در رت‌های مبتلا به دیابت بود. برای این منظور، هم رت‌های سالم و هم رت‌های مبتلا به دیابت را به مدت 15 روز تحت درمان خوراکی با عصاره آبی برگ‌های به لیمو (دوز 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم) قرار دادند. محققین مقدار کل مصرف گلوکز و ساختار کبدی را ارزیابی نموده و سپس، فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره آبی برگ‌های به لیمو را در شرایط خارج از بدن موجود زنده (in vitro) سنجیدند.
براساس نتایج به‌دست آمده، عصاره آبی برگ‌های به لیمو سطح قند خون و چربی خون را در هر دو گروه کاهش و ساختار کبدی را بهبود داد. همچنین، مشاهده کردند که این عصاره دارای فعالیت آنتی اکسیدانی است. در نتیجه، این مطالعه اثر عصاره آبی برگ‌های به لیمو بر کاهش قند خون و لیپید خون در رت‌ها را نشان می‌دهد.
2. فواید به لیمو و تسریع کاهش وزن:
مشخصه چاقی، اختلال در عملکرد بافت آدیپوز (بافت چربی) و التهاب بدون نشانه است که منجر به مقاومت به انسولین و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی می‌شود. همچنین، چاقی به دیسبیوزیس روده که منجر به پیشرفت التهاب می‌شود، مرتبط است. (دیسبیوزیس به معنای عدم تعادل باکتری‌های روده است؛ این «عدم تعادل» می‌تواند به دلیل اضافه یا کم شدن جمعیت میکروبی یا تغییر در فراوانی نسبی میکروب‌ها باشد.) به لیمو حاوی مقدار زیادی پلی‌فنول پروپانوئید است و نتایج امیدوارکننده‌ای در زمینه چاقی از خود نشان داده است. پلی‌فنول‌های گیاهی، هم در مدل سلولی و هم در مدل حیوانی، توانایی بهبود اختلالات متابولیکی ناشی از چاقی را داشته‌اند؛ در حالی که بیشتر رویکردهای درمانی در این زمینه شکست خورده اند.
مطالعه اول:
در سال 2019، در یک کارآزمایی تصادفی دوسو کور کنترل شده با دارونما، به مدت دو ماه، یک مکمل رژیمی حاوی 500 میلی‌گرم از ترکیب عصاره‌های پلیفنولی حاصل از به لیمو و چای ترش (LC-HS) را در چهارچوب یک رژیم غذایی ایزوکالری متعادل، روی 56 فرد چاق یا دارای اضافه وزن بررسی کردند. در مقایسه با گروه کنترل (افراد چاق یا دارای اضافه وزنی که از مکمل به لیمو و چای ترش استفاده نکرده بودند)، مصرف پلی‌فنول‌های حاصل از به لیمو و چای ترش، وزن، اندازه دور شکم، درصد چربی بدن و همچنین، میزان تپش قلب و فشار خون سیستولیک افراد دارای اضافه وزن را به‌میزان قابل توجهی بهبود داد؛ این تغییرات در افراد چاق نسبتاً کمتر بود. بنابراین، مصرف روزانه 500 میلی‌گرم عصاره‌های به لیمو و چای ترش غنی شده با ترکیبات پلیفنولی به مدت 2 ماه، در چهارچوب یک رژیم ایزوکالری، علائم مربوط به بیماری‌های مرتبط با چاقی را در افراد دارای اضافه وزن کاهش داد.
مطالعه دوم:
در سال 2020، مطالعه‌ای با هدف بررسی عصاره به لیمو در مدلی از سندروم متابولیک در موش‌ها، با تمرکز بر اثر آن بر بافت‌های متابولیکی، اختلال در عملکرد اندوتلیال و میکروبیوم، انجام شد.
(«اختلال در عملکرد اندوتلیال» نوعی بیماری عروق کرونری غیرانسدادی (CAD) است که در آن، گرفتگی شریان قلب وجود ندارد، اما رگ‌های خونی بزرگ روی سطح قلب به جای گشاد‌شدن (باز شدن)، منقبض (باریک) می‌شوند.)
(میکروبیوتای انسان شامل طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر موجودات تک سلولی است که در بدن زندگی می‌کنند. تمام ژن‌های درون این سلول‌های میکروبی را «میکروبیوم» می‌نامند. در بدن انسان، میکروبیوتای روده‌ای نقش مهمی در حفظ سلامت میزبان از طریق فراهم کردن انرژی، مواد مغذی و حفظ عملکرد سیستم ایمنی دارد.)
در این مطالعه، موش‌ها به مدت 6 هفته با یک رژیم پرچرب خوراک‌دهی شدند و هر روز با به لیمو (در دوزهای 1، 10 و 25 میلی‌گرم بر کیلوگرم) تحت درمان قرار‌گرفتند. سپس، محققین متابولیسم گلوکز و لیپید را بررسی نموده و وضعیت التهابی در بافت‌های متابولیکی، جمعیت میکروبی روده و همچنین، پاسخ‌دهی «ترکیبات گشادکننده عروق وابسته به اندوتلیوم» به «استیل کولین» را مشخص کردند.
براساس نتایج به دست آمده، به لیمو تجمع چربی را کاهش داده و پروفایل‌های گلایسمی و لیپید، فرآیند التهابی و اختلال در عملکرد عروقی را بهبود می‌بخشد. در مقایسه با موش‌های دارای رژیم غذایی پرچرب که تحت درمان با به لیمو قرار نگرفته بودند، به لیمو نسبت فیرمیکوت‌ها به باکتروئیدها را کاهش و فراوانی باکتری آکرمانسیا را افزایش داد؛ همچنین، در کاهش دیسبیوزیس روده‌ای مؤثر بود.
(به‌طور کلی، نسبت فیرمیکوت‌ها به باکتروئیدها در ترکیب میکروبیوتای روده انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. افزایش نسبت فیرمیکوت‌ها به باکتروئیدها در میکروبیوتای روده افراد چاق مشاهده شده است. باکتری آکرمانسیا موسینیفیلا را نیز با وضعیت سلامتی متابولیکی مرتبط می‌دانند؛ فراوانی این باکتری در چاقی شدید کمتر است. محققین نتیجه گرفتند که خواص درمانی ضدچاقی به لیمو به احتمال زیاد به واسطه اثر هم‌افزایی ترکیبات زیست فعال آن است.
3. فواید به لیمو و بهبود عملکرد مفاصل و ماهیچه‌ها / ضدالتهاب:
ورزش طاقت‌فرسا و سنگین باعث آسیب عضلانی، استرس اکسیداتیو و التهاب می‌شود؛ این عوامل منجر به خستگی و درد عضلانی می‌شوند. برگ‌های به لیمو، که معمولاً به شکل چای و نوشیدنی نیروبخش مصرف می‌شوند، خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی دارند. در سال 2018، به منظور مقایسه اثر یک دارونما با اثر عصاره به لیمو بر قدرت عضلانی و بهبودی پس از ورزش سنگین، مطالعه‌ای را انجام دادند. در این مطالعه تصادفی دو سو کور کنترل شده با دارونما، گروه‌ها به موازات یکدیگر همه مراحل را طی کردند. عصاره به لیمو با استخراج آب از برگ‌های خشک شده به لیموی ارگانیک بدست آمد. عصاره به لیمو و دارونما را به شکل کپسول‌های هم اندازه و هم رنگ درآوردند.
44 مرد و زن سالم 22-50 ساله و فعال در رشته‌های ورزشی، به‌طور تصادفی روزانه یک مرتبه 400 میلی گرم عصاره به لیمو یا دارونما را مصرف کردند. به همه افراد شرکت‌کننده آموزش داده شد که طی 10 روز پیش از آزمون، در روز آزمون و طی چهار روز پس از آزمون، هر روز صبح 2 عدد کپسول بخورند. قبل و بعد از انجام آزمون ورزش سنگین، قدرت عضلانی و آسیب عضلانی را با استفاده از فاکتور CK، استرس اکسیداتیو را با استفاده از فاکتور GPx، التهاب را با استفاده از فاکتور IL-6 و شدت درد عضلانی را با استفاده از گزارش‌های فردی ارزیابی کردند. (CK یا کراتین‌کیناز یک نشانگر زیستی برای آسیب عضلانی است که معمولاً بعد از ورزش شدید افزایش می‌یابد. تمرین ورزشی با استرس اکسیداتیو، از طریق تولید گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و تعدیل سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی درون‌زا مانند گلوتاتیون‌پراکسیداز (GPx) همراه است.) شرکت‌کنندگان گروه «به لیمو» آسیب عضلانی کمتری داشتند و سریع‌تر به بهبودی کامل رسیدند. به‌طور کلی، پس از آسیب عضلانی ناشی از ورزش، بهبودی کامل فرد دو تا هفت روز زمان می‌برد، اما افراد گروه «به لیمو» پس از 48 ساعت به بهبودی کامل رسیدند.
در گروه «به لیمو» در مقایسه با دارونما:
- از دست دادن قدرت عضلانی ناشی از ورزش در کل دوره آزمون به‌طور قابل توجهی کمتر بود.
- فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز (سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی درون‌زا) روند رو به بهبود داشت.
- درد ناشی از حرکت روند رو به کاهش داشت.
کراتین کیناز و اینترلوکین 6 (IL-6) در دو گروه، تفاوت قابل توجهی نداشتند.
این مطالعه نشان داد که مصرف 400 میلی‌گرم عصاره به لیمو در روز، از دست دادن قدرت عضلانی در بزرگسالان سالم دارای فعالیت ورزشی متوسط را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. اثر عصاره برگ‌های به لیمو بر روند رو به بهبود درد عضلانی و ظرفیت آنتی اکسیدانی، بر پتانسیل این عصاره بر تسریع بهبودی بعد از ورزش سنگین تأکید دارد.
